Kitap Eleştirisi: Jon Kalman Stefansson'un “Yokluğunuz Karanlıktır”

“Yokluğun Karanlıktır” Yapıtı En iyi şekilde bir yinelemeler dizisi olarak tanımlanır: Hikayeler birikir ve dağılır, yerini başka hikayelere bırakır ve daha sonra, bazen uzun uzun, bazen parçalar halinde, geriye dönüşler, tek kelimeler halinde yeniden ortaya çıkar. Etki sürekli değişen niteliktedir; Anlatı değiştikçe parçalar değişir, hikayeler birleşir, temalar genişler ve daralır. Her anlatı dizisinin kendi rengine sahip olduğu ve etkinin sallanan, karıştırılan bir sözdizimi fraktalının etkisi olduğu, renkli basılmış bir baskı hayal ettim.

Veya belki de daha iyi bir karşılaştırma müzikal olabilir: seslerin değişen aralıklarla girdiği, hem melodi hem de uyum unsurlarının tanıtıldığı bir tur. Metin sürekli olarak kendinden alıntı yapıyor ve “yüzyılları ve nesilleri kesintisiz bir bütün halinde” birbirine bağlıyor, öyle ki alıntı yapmayı anlamsız kılıyor. Enfes güzelliğe sahip son bir paragraf, onu buraya eklemeye çalıştığımda neredeyse hiçbir anlam ifade etmedi, çünkü ilk önce okunması gereken 400 sayfanın üzerinde bir yer kaplıyor.

Müzik de romanda daha doğrudan bir şekilde karşımıza çıkıyor. İzlanda klasiklerinden Edith Piaf'a, Bob Dylan'dan Amy Winehouse'a kadar belirli şarkılardan ve sanatçılardan düzenli olarak bahsediliyor; hepsi kitabın sonundaki “Ölümün Çalma Listesi”nde ve o zamandan beri öğrendiğime göre Spotify çalma listesinde toplanıyor. Okurken onu dinlemenin nasıl bir etkisi olacağını bilmiyorum ama Stefansson'un eşsiz sesinin, çarpıcı görüntülerinin ve insan deneyimine dair geniş, sempatik notalarının hepsinin yeterince müzik olduğundan şüpheleniyorum.

Birçok sanatçı, Christopher Nolan'ın Memento filmindeki biyografik yeniden keşif için olsun, amneziyi anlatı amacıyla kullanmıştır. ya da Tom McCarthy'nin Geriye Kalan romanındaki daha felsefi kendini keşfetme. Ancak Stefansson, aklında farklı bir şey olduğunu daha baştan açıkça belirtiyor. Hatırlamayı yeniden yaratmayla birleştirerek, yazar ve okuyucuyu bilinmeyene doğru ortak yolcular olarak bir araya getirmek için amneziyi kullanıyor. Çünkü yeni bir kitap açtığımızda hafıza kaybı değilse ne oluyoruz? Yeni hayatımızın bizim için yaratılmasına izin vermeliyiz. Ya açık bir şekilde açıklanmalı ya da ipuçlarını bir araya getirip dinlemeliyiz. Biz de mezarlıkta anılarımız olmadan ortaya çıkıyoruz ve dünyayla yeniden karşılaşıyoruz.


YOKLUĞUNUZ KARANLIKTIR | kaydeden Jon Kalman Stefansson | Çeviren: Philip Roughton | Bibliyaz | 430 s. | Ciltsiz kitap, 26,95 dolar